Vijeće Evropske unije i Evropski parlament postigli su preliminarni dogovor o novoj regulativi koja postepeno ukida uvoz ruskog prirodnog gasa, što predstavlja ključni dio REPowerEU plana za energetsku sigurnost i smanjenje zavisnosti od ruskih energenata.
Regulativa uvodi obavezujuću, faznu zabranu uvoza tečnog prirodnog gasa (LNG) i gasa putem cjevovoda iz Rusije. Potpuna zabrana LNG-a planirana je krajem 2026. godine, dok bi uvoz cjevovodnog gasa bio ukinut do jeseni 2027. Cilj je osigurati nezavisno i otpornije evropsko energetsko tržište, bez ugrožavanja sigurnosti snabdijevanja.
Danski ministar za klimu, energiju i komunalne poslove Lars Aagaard pozdravio je dogovor.
“Ovo je velika pobjeda za cijelu Evropu. Moramo okončati ovisnost EU o ruskom gasu, a trajna zabrana je ogroman korak naprijed. Zadovoljan sam što smo brzo postigli dogovor s Evropskim parlamentom. To pokazuje našu posvećenost jačanju sigurnosti i zaštiti energetskog snabdijevanja”, rekao je Aagaard.
Glavni elementi dogovora:
-
Uvoz ruskog gasa zabranjen je šest sedmica nakon stupanja regulative na snagu, uz prijelazne rokove za već potpisane ugovore:
-
kratkoročni ugovori potpisani prije 17. juna 2025: zabrana LNG-a od 25. aprila 2026, cjevovodnog gasa od 17. juna 2026
-
dugoročni LNG ugovori: zabrana od 1. januara 2027, prema 19. paketu sankcija
-
dugoročni ugovori o uvozu cjevovodnog gasa: zabrana od 30. septembra 2027, uz uslov ispunjenja ciljeva popunjenosti skladišta, najkasnije do 1. novembra 2027
-
-
Izmjene ugovora dozvoljene su samo iz striktno operativnih razloga i ne smiju povećavati ugovorene količine.
-
Uvedena je obaveza prethodnog odobrenja za sav uvoz gasa:
-
za ruski gas i isporuke u tranzicionom periodu, podaci se dostavljaju najmanje mjesec dana prije ulaska
-
za neruski gas, dokaz o porijeklu pet dana prije ulaska (sedam dana za gas preko tačke Strandzha 1)
-
-
Procedura neće važiti za zemlje koje ispunjavaju kriterije, poput velikih proizvođača gasa koji 2024. izvezu više od 5 milijardi kubnih metara i sami ograničavaju uvoz ruskog gasa. Evropska komisija zadržava pravo ažuriranja liste i uklanjanja zemalja u slučaju zloupotrebe.
-
Sve članice EU moraju dostaviti nacionalne planove diverzifikacije s mjerama i izazovima u ukidanju uvoza ruskog gasa. Države koje i dalje uvoze rusku naftu morat će dostaviti plan za potpuno ukidanje. Komisija planira prijedlog za ukidanje uvoza ruske nafte najkasnije do kraja 2027.
-
Uvedene su efikasne kazne za kršenje regulative, a klauzula o suspenziji omogućava privremeno ukidanje zabrane u izvanrednim okolnostima, ali samo za kratkoročne ugovore i uz strožije uslove.
-
Evropska komisija će nakon dvije godine provesti sveobuhvatnu procjenu efekata regulative, uključujući pravila o prethodnoj autorizaciji.
Dogovor sada treba formalno potvrditi Vijeće EU i Evropski parlament, nakon čega regulativa može stupiti na snagu.
Od početka agresije Rusije na Ukrajinu, evropski lideri su još u martu 2022. odlučili ubrzati kraj zavisnosti od ruskih fosilnih goriva. Iako je uvoz ruske nafte pao ispod 3% u 2025, udio ruskog gasa i dalje iznosi oko 13%, što vrijedi više od 15 milijardi eura godišnje, predstavljajući ozbiljan rizik za trgovinsku i energetsku sigurnost EU.
