Evropska unija je konačno zabranila titanijum-dioksid u hrani. Ova supstanca koja daje bjelinu možda je opasna po zdravlje. Ali, nje nema samo u hrani već i u kozmetičkim proizvodima, lijepku, lakovima…
Titanijum-dioksid zavodi potrošače: prehrambeni proizvodi poput deserta, mocarele, supe iz kesice, peciva, preliva za salate izgledaju svježije i privlačnije ako u sebi imaju dodatak E171.
Sposobnost ove materije da reflektuje svjetlost i boji u bijelo dovela je do primjene i to ne samo u prehrambenoj industriji već i u proizvodnji kozmetičkih preparata kao što su paste za zube sa oznakom CI77891, pomade, kreme za sunčanje. U ljepilima, gumama, lakovima pa čak i u betonu se takođe često nalazi titanijum-dioksid.
Proizvodnja titanijum-dioksida spada u poslove sa ogromnim obrtom. U svijetu se godišnje proizvede između četiri i pet miliona tona, od toga više od milion tona otpada na Evropu.
Zabrana poslije dugogodišnjeg preispitivanja
Prehrambena industrija će na tržištu Evropske unije morati ubuduće da se odrekne upotrebe titanijum-dioksida. Evropska komisija je poslije višegodišnjih pregovora sredinom januara zabranila njegovu primjenu kao prehrambenog aditiva, a zabrana stupa na snagu kroz pola godine. „Sa današnjom zabranom, uklanjamo aditiv koji više ne važi kao bezbjedan“, rekla je komesarka Stela Kirijakides.
Francuska je taj korak preduzela već 2020. Poslije toga su mnoge firme iz prehrambene branše preventivno prestale da upotrebljavaju aditiv.
U proljeće 2021. je Evropska komisija na osnovu prerađenog prijedloga Evropske agencije za bezbjednost hrane (EFSA) već predložila zabranu. Agencija nije mogla pronaći direktne dokaze za toksično dejstvo, ali nije mogla ni isključiti negativni uticaj na ljudski organizam kao i kancerogenost supstance. Agencija je zbog toga dala preporuku da se aditiv izbaci.
Koliko je opasan E171?
Već godinama se sumnja da titanijum-dioksid može izazvati rak. Francuski naučnici su 2017. dokazali da kod pacova redovno oralno uzimanje aditiva E171 dovodi do slabljenja imunog sistema i upale crijeva. Dokazano je da supstanca probija membranu crijeva i u obliku nanočestica dospijeva u krv.
Još nije jasno da li titanijum-dioksid može da savlada i krvno-moždanu barijeru, koja štiti mozak od štetnih materija.
Uslijedila su brojna istraživanja, njih su sproveli i stručnjaci francuske Agencije za bezbjednost hrane, zaštitu okoline i zaštitu na radu. Ta istraživanja nisu otklonila sumnje.
Odlučujuće su bile indicije da bi titanijum-dioksid mogao da utiče na ljudski genom. Nakon temeljne provjere, EFSA nije mogla da isključi mogućnost toksičnog djelovanja na gene. Njemački Savezni institut za savladavanje rizika (BfR) ima isto mišljenje. Ali i ukazuje na to da bi se za konačan sud morale otkloniti naučne nejasnoće.
Udruženje evropskih proizvođača titanijum-dioksida (TDMA) ima naravno suprotan stav, tvrdeći da mišljenje Evropske agencije o aditivu E171 u osnovi ima pogrešne pretpostavke, te da materijali za testiranje nisu bili reprezentativni.
Opasnost od udisanja
Zabrana u EU se odnosi isključivo na aditiv u prehrambenim proizvodima. U drugim oblastima se titanijum-dioksid može i dalje koristiti. Ali, moguće da ova supstanca nije štetna samo u hrani.
Odbor za procjenu rizika Evropske hemijske agencije je titanijum-dioksid 2017. godine deklarisao kao „vjerovatno kancerogen pri udisanju“. A u vazduh, a time i u pluća supstanca može dospjeti, kada se sprejom raspršuju lakovi koji je sadrže ili prskanjem zaštitne kreme na kožu. A i kada se trljanjem skida supstanca koja sadrži titanijum-dioksid.
Često se pri izgradnji puteva zrnevlje titanijum-dioksida uvalja u beton. Uloga mu je da vezuje štetne materije kao što je azot-dioksid. Do sada nedostaju konačni dokazi za kancerogenost titanijum-dioksida, rasprava o tome se i dalje vodi nesmanjenom žestinom.
Hemijska industrija se pribojava da bi zabrana mogla da se prenese i na ostale proizvode. Da bi to spriječila, hemijska industrija će pokušati da diskredituje rezultate naučne provjere štetnosti. Zabranom aditiva E171 u prehrambenim proizvodima ni izdaleka nije završena debata hemijske industrije i zdravstvenih vlasti.
