Američka obavještajna agencija CIA je javnosti učinila dostupnim 12 miliona prethodno tajnih dokumenata.
Podsjećamo, CIA je i u prethodnom periodu objavljivala prethodno tajne dokumente, a najviše ih je objavljeno 2013. godine pod zajedničkim naslovom “Bosnia, Intelligence, and the Clinton Presidency“.
CIA je tako pomno pratila Josipa Broza Tita, Slobodana Miloševića i uspon velikosrpske politike, krizu na Kosovu i raspad Jugoslavije.
CIA je još 19. decembra 1991. predvidjela kako će doći do rata u BiH.
Još u julu 1992. godine CIA izvijestila o mogućim “kampovima smrti” u BiH. Podsjećamo, strani novinari su u augustu 1992. godine otkrili postojanje ovih kampova u Omarskoj i okolici.
Amerika je na početku rata vrlo pesimistično gledala na sudbinu Bosne i Hercegovine, a naročito Armije RBiH. U opisu zaraćenih strana iz jula 1993. godine stoji da je Armija RBiH “vrlo slabo opremljena” i da se ne može oduprijeti zajedničkim napadima srpskih i hrvatskih strana.
CIA je procijenila da Armija RBiH ima manje od 50 tenkova, dok ih je VRS u to doba imala između 400 i 750. Sličan omjer bio je u ostalim tehničkim sredstvima.
U maju 1994. godine su drukčije gledali na situaciju te su pisali da Armija RBiH ima prednost u ljudstvu, kao i visokom moralu, ali su isticali da VRS i dalje ima prednost zbog naoružanja naslijeđenog od JNA. Tada su razmatrali unilateralno podizanje embarga na naoružanje koji, kako su istakli, sputava samo legalnu vladu RBiH.
Sredinom 1994. godine u dopisu upućenom Billu Clintonu stoji da Srbi insistiraju na tome da im bude dopuštena secesija dvije godine nakon sklapanja mira.
Amerikanci su i tada bili čvrsto protiv podjele BiH između Hrvatske i Srbije te navode da ovo za njih nije prihvatljivo, ali da Rusija, a vjerovatno i Velika Britanija i Francuska, ne bi imali problem s tim jer su “uvijek bili naklonjeni tome da nametnu rješenje Bošnjacima”.
CIA je šesto izvještavala o ratnim zločinima i etničkom čišćenju u BiH. Tako se u jednom dokumentu iz 1994. godine navodi da su sve strane vršile etničko čišćenje, ali Srbi su odgovorni za 90 posto.
Navodi se i da su oni stanovništvo protjerivali organizirano i s jasnim ciljem stvaranja etnički čistog teritorija te da su nemilice rušili i džamije i katoličke crkve. Oni su tako etnički očistili najmanje 2.000 gradova, naselja i sela.
S druge strane, zabilježeno je i etničko čišćenje od strane Bošnjaka u najmanje 22 sela u okolici Konjica, Travnika i Novog Travnika. U izvještaju piše da je većinom riječ o osveti za zločine druge strane te da tom prilikom nisu rušene crkve.
U drugom dokumentu sačinjenom nakon kraja rata opisuju se ratni zločini počinjeni u BiH.
“Srbi su počinili najgore i najviše zločina… Samo su Bosanski Srbi sproveli organiziranu kampanju etničkog čišćenja”, stoji u izvještaju.
Također se navodi da su srpske vlasti masovno zatvarale i ubijale Bošnjake i Hrvate te se nabrajaju brojne lokacije masovnih zločina i ubistava civila, uz mnogobrojne masovne grobnice.
Bošnjaci i Hrvati tu također činili zločine, većinom jedni protiv drugih, dodaje se u izvještaju.
“Bošnjački zločini su se većinom odnosili na zarobljene vojnike, a ne na civile. S druge strane, kampovi koje su Hrvati organizirali imali su karakteristike ‘kampova smrti’ koje su organizirali Srbi”, navodi se.
Iz dokumenata pred kraj rata se jasno vidi da su Amerikanci smatrali da se BiH mora očuvati kao jedinstvena država po svaku cijenu te da niti jedno drugo rješenje, poput podjele zemlje, za njih nije prihvatljivo, dok su evropske zemlje, prvenstveno Rusija, Francuska i Velika Britanija, bile sklone i toj varijanti.
