Zakoni o upotrebi ćiriličnog pisma, nedavno usvojeni u skupštinama Srbije i RS-a, drastično su indikativni i provokativni, jer izazivaju širok raspon zaključaka – od pokušaja da se velikosrpski projekat nastavi i ovim „oružjem“, preko diskriminacije bošnjačkog i hrvatskog naroda i osalih u RS-u, sve do raskošog, zdravoj pameti stranog protivustavnog poteza i smijurije od primitivnog „prevođenja“ na ćirilicu i natpisa i akata na engleskom jeziku.
BEZ OBZIRA NA TO KOLIKO su, a jesu, u pravu oni koji istovremeno usvajanje zakonskih odredbi o upotrebi i zaštiti ćiriličnog pisma u Skupštini Srbije i Skupštini RS-a čitaju kao nastavk velikosrpskog projekta („Srpski svet“) mirnodopskim sredstvima, dakle „oružjem“ u koje se pretvara i pismo, teško se oteti utisku o provokaciji. I to bar dvostrukoj: s jedne strane je favorizovanje ćiriličnog pisma u suštini povlaštenje srpskog naroda i njegovih prava nauštrb svih drugih, a s druge strane se radi o civilizaciji tuđem i 21. vijeku posve nesvojstvenom potezu, koji pažnju privlači najviše po ekscesnim refleksijama.
U kratkotrajnom javnom reagovanju na ovaj događaj, niko nije našao za shodno da objasni kako je zakonske odredbe o favorizovanju, čak stimulaciji onih koji koriste ćirilicu, a ignorišu latinicu, moguće prihvatiti ikako dukčije – osim kao protivustavni akt. Jer, u članu 34. Ustava RS-a, jasno piše da su ćirilično i latinično pismo ravnopravni, da je slobodna upotreba oba pisma i da to, u suštini, predstavlja jedan od stubova opštih prava i sloboda. Umjesto toga, na sva zvona se zaarlaukalo o superiornosti, većoj vrijednosti i većim pravima onih koji forisiraju ćirilicu i koji će, štaviše, biti budžetski nagrađeni zbog toga patriotsko-nacionalnog čina.
POKUŠAJ OBRAZLOŽENJA ZAKONA željom da se sačuva nacionalni identitet srpskog naroda, možda bi pio vode i bio razuman kad bi postojala ikakva opasnost od toga da ga neko ili nešto ugrožava. No, pošto nema ni traga ičijem nastojanju da se ćirilica ugrozi i da se, preko toga, nasrće na rečeni identitet, očito se radi o školskom primjeru prizemne političke manipulacije. To što je, u okviru te operacije, Narodna skupština RS-a pretvorena u manje-više dobro uštimano „pjevačko društvo“, u kome je opozicija tek blijeda ikebana, uslovno je u drugom planu u odnosu na podatak da je nesrpskom stanovništvu RS-a upućena nedvojbena poruka o tome kako će biti ubuduće tretirani, šta ih čeka i, u konačnici, koliko su uopšte poželjni u tom dijelu države Bosne i Hercegovine. (Uostalom, to se odavno najavljuje siledžijskim odnosom prema imenu jezika Bošnjaka, kojima se ne dopušta da ga zovu onako kako se zove – bosanskim.) Pošto je taj, najveći poblem nevješto skriven u cijeloj igranci, neobjašnjivo je i čudno da nema potrebne reakcije – političke, stranačke, akademske, a pogotovo međunarodnih glava – na ovu primitivnu demonstraciju sile, samovolje i isključivosti.
U sjenci te opasnosti, nastale u njedrima gluposti s diskriminacijom pisma i nesrpskog življa, kreću se postfestum događaji. Na primjer, pokušaj da se ćirilica prisvoji, da se „ozakoni“ kao eksluzivno pismo srpskog naroda, uz zanemarivanje – zbog neznanja ili bezobrazluka – podatka o tome da danas više od 250 miliona ljudi na istoku Evrope i u Aziji (bivši SSSR), plus Bugarska i Sjeverna Makedonija, ćirilicu imaju kao zvanično pismo, pa je niko ne može gruntovati. Dalje, zakonsko pivilegovanje onih koji se odluče za ćirilicu, na račun strane, tuđe i nepoželjne latinice, lančano vodi glupostima: i zvanični akti i javne table (recimo, ona s dobrodošlicom u RS) pišu se „prevođenjem“ engleskog na ćirilicu, a objavljen je i primjer memoranduma Filozofskog fakulteta u Banja Luci, na kome je neki „genije“ ćirilicom napisao ime fakulteta, a onda ćirilizovao i njegovu verziju na engleskom.
ONOLIKO KOLIKO, DAKLE, IZ SVEGA ISIJAVA politička perfidnost, s jedne, i glupost u naponu, kao pokazatelj težnje da se bude drukčiji (kad se već ne bože biti bolji) od ostatka svijeta, s druge strane, toliko je jasno i da se ovako izražena „posebnost identiteta“, ne može posmatrati drukčije, nego kao sastavni dio opet pomamljenog veliksrpskog projekta. Uzaludna su uvjeravanja s vrha vlasti Srbije o tome da ova država ne želi tuđe teritorije, niti da se miješa u poslove drugih, kad se, istovremeno, ozakonjuje favorizovanje ćirilice, kad decenijama djeca u RS-u uče iz srbijanskih udžbenika, kada se Drina otima državi BiH, kada se srpsko jedinstva forsira na tuđi račun, kada se…
Ni najmanje sporedno pitanje – pismenost onih kojima se nameće samo ćirilica – ostaje u drugom planu. Kako se to ljudi, kojima zakon tvrdi da je ćirilica jedina, a sve ostalo nepoželjno i štetno – mogu zvati pismenim i kako će se, danas ili sutra, snaći negdje na Zapadu, kada zaprepešteni zaključe da ćirilice nigdje nema i da je sve napisano latinicom, pismom o kome pojma nemaju? Nacionalistički i velikodržavni šovenski um o tome ne vodi računa, jer zna da će najviši ceh ionako platiti oni koji su sve ovo prihvatili s oduševljenjem.
Piše: Zlatko Dukić
