Mediji i EU: BiH bi mogla postati jedina evropska država koja nema stalnog dopisnika iz Brisela

Većina bh. građana smatra da je EU budućost BiH, ali s obzirom na to da građani od bh. medija dobijaju uglavnom puko izvještavanje o EU integracijama, a manje interpretaciju, tematizaciju i analizu događaja, upitno je koliko prosječan bh. građanin zna o evropskom putu BiH.

U BiH djeluje veliki broj medija pa se nameće misao da su građanima dostupne raznovrsne informacije. Međutim, u praksi to baš i nije slučaj.

Senzacionalističko i birokratsko informiranje građana

Analitičari smatraju da u slučaju BiH medijski pluralizam ne znači i pluralizam sadržaja. Tako građani BiH umjesto detaljnih analiza i objašnjenja EU integracija uglavnom dobijaju samo površne i nezanimljive informacije.

“Građanima se uglavnom prezentiraju dnevni događaji, protokolarne posjete i elementi procesa pregovora sa EU, dok se puno manje govori o ishodima procesa, odnosno detaljima reformi koje su nužne na evropskom putu BiH”, kaže Lejla Turčilo, profesorica na Fakultetu političkih nauka.

Benjamin Butković, v. d. urednika Informativnog programa BHT1, kaže da je razlog takvom izvještavanju kadrovska situacija u redakcijama te nemogućnost profiliranja vlastitih stručnjaka u ovoj oblasti.

“Sve ovo zajedno čini takav sumorni mozaik u kojem se ne zna ni ‘ko pije, ni ko plaća’. Ali, nije krivica samo novinara i urednika. Medijski menadžeri su ti koji su ‘utvrdili’ da evropske priče nisu zanimljive, da ne privlače pažnju javnosti i da nisu profitabilne. Odgovornost, također, snose i kreatori evropske strategije komuniciranja s javnosti, koja je odavno postala staromodna, neinventivna i šablonska prema svakoj zemlji, od Švedske do Kosova. Osim toga, današnji mediji su generalno mnogo više senzibilizirani za incidentne, senzacionalističke ili trivijalne događaje, društvene pojave ili pojedince, nego za istinske vrijednosti. Forma je potpuno pobijedila suštinu”, kaže Zekerijah Smajić, novinar i dopisnik iz Brisela.

Turčilo smatra da je mali broj novinara specijalista, ali i kompetentnih sagovornika koji bi pomogli novinarima da građanima pojasne procese integracija. Slično mišljenje dijeli i Butković koji kao razloge navodi nedostatak profiliranog kadra, odnos vlasnika medija prema takvom sadržaju, kompliciranost procedura u EU koje je bez dovoljne upućenosti u temu teško jasno predstaviti široj publici.

“Uprkos tome, neki javni emiteri imaju sedmične sadržaje posvećene objašnjavanju uloge EU u svijetu danas, prednosti i nedostatke članstva, procedure pristupa za zemlje kandidate itd. BHT1 pored emisije Euroimpuls realizira i projekat u saradnji s EUSR o načinu življenja u zemljama Evropske unije”, kaže Butković.

Iako se javni emiteri količinski više bave EU temama, Smajić smatra da je ključno pitanje: Šta građani iz toga mogu naučiti o EU?

“O EU se u BiH može naučiti samo samoinicijativno, jer poluge sistema ni u ovoj sferi ne postoje, a mediji su prepušteni sami sebi, osim nekoliko izuzetaka u svijetu web-medija koji su pronašli svoje mecene. Apsurdno je da se i javni RTV servisi ne bave euroatlantskim temama, politikama i procesima na profesionalan način jer u njima, mnogo više nego u privatnim medijima, caruju vladari neznanja i poslušništva. U mnogim oblicima, formama i sadržajima govorenje i pisanja o EU i NATO, komercijalni elektronski mediji i  web-portali su profesionalniji od javnih servisa. Ali i jedni i drugi su šablonizirani i kampanjski te se ni jedni ni drugi ne bave i drugim za nas važnim međunarodnim organizacijama i institucijama kao što su Vijeće Evrope, Monetarni fond, Svjetska trgovinska organizacija, Svjetska banka itd, a sve su to autoriteti koji također kroje živote svakoga od nas”, kaže Smajić.

Problem su i dopisnici, ima li rješenja?

Turčilo naglašava da su dopisništva izuzetno skupa i da mediji nisu u prilici da ih plaćaju, ali da bi bilo dobro da s vremena na vrijeme šalju novinare u Brisel kako bi iz lokalne perspektive pratili događaje.

“Jedini bh. medij koji od davne 1998. ima  stalnu dopisničku ekipu, s TV tehnikom u Briselu, bio je SENSE. Prvi u regionu smo se počeli baviti temama Evropske unije, napisali smo desetak knjiga i popularnih brošura o EU, objavili  stotine analiza, desetine priručnika i feljtona, jednom riječju, bili smo pioniri. Ipak, ni naša vlast niti iko u EU nije prepoznao ove neosporne vrijednosti pa je i SENSE, nakon skoro dvije decenije pionirskog rada, trenutno u situaciji da ugasi dopisništvo u Briselu. Ako se to krajem ove godine dogodi, BiH će biti jedina država Evrope bez ijednog jedinog stalnog dopisnika iz EU”, ističe Smajić.

Butković kaže da BHT ima svog stalnog dopisnika Elvira Bucala te da je javni servis BiH prevazišao problem dopisništva. Bucalo iz Belgije izvještava od 1997. s tim da radi istovremeno za više medija.

Smajić naglašava da se Evropska unija mora vratiti nekadašnjoj politici osnaživanja profesionalnih i nezavisnih medija, a domaće vlasti moraju redefinirati prioritete projekata nacionalnog  programa koji se finansiraju fondovima EU.

“Sve je ovo vrlo jednostavna šema jer su poznati modeli takve politike, a još su poznatije dobre prakse iz ove oblasti. Potrebni su “samo” dobra volja i neophodna znanja, a najvažniji su vizija i hrabrost, čega naša impotentna vlast, nažalost, nema”, zaključuje Smajić.