Republika Srpska se od 2011. godine, zaduživala po izuzetno visokim kamatnim stopama koje su se, na osnovu dugoročnih obveznica, kretale od šest pa do četiri odsto kolika je, u prosjeku, kamata ove godine.
Opozicija u Narodnoj skupštini RS-a uputila je nedavno niz upozorenja na stanje u budžetu RS-a, uz zahtjev da se zaustavi dalje zaduživanje tog bh. entiteta i usvoji novi zakon koji će regulirati tu oblast.
Opozicija je upozorila na činjernicu da će uskoro svaka driga marka u budžetu RS-a odlaziti na servisiranjejavnog duga
Uporedo s tim dolaze i upozorenja ekonomista da se RS preskupo zadužuje. Kamate po osnovu kratkoročnih trezoraca su bile i 5,5 odsto, da bi ove godine pale na nivo od 2,2 odsto. S druge strane, Vlada Federacije BiH se, od samog početka, zaduživala mnogo povoljnije. Za dugoročne obveznice plaćali su kamatu oko 3,8 odsto, koja je pala na 2,2. Kamate za trezorce su se kretale od 2,4 odsto, dok poslednjih mjeseci prodaju trezorce i po negativnoj kamatnoj stopi, piše EuroBlic.
Kamate na HOV su, ove godine, drastično opale u oba entiteta u odnosu na prethodne godine, ali je Republika Srpska i dalje zadržala veće stope, što predstavlja skuplji vid zaduženja.
Federacija se, u posljednjim emisijama trezorskih zapisa, zaduživala čak po negativnoj kamatnoj stopi, dok je Republika Srpska uspjela, u posljednje dvije emisije, da proda trezorce po rekordno niskoj kamati i to od 0,3.
Direktor Banjalučke berze Milan Božić naglašava da je do smanjenja kamatnih stopa na hartije od vrijednosti uticala odluka Centralne banke BiH da na iznos sredstava koje banke drže iznad obavezne rezerve obračunava negativnu kamatu od -0,2 odsto.
“Cilj je podsticanje banaka na veće kreditiranje stanovništva, privrede i države kako bi se povećala tražnja i podstakao ekonomski rast. Komercijalne banke imaju 2,5 milijardi KM iznad stope obaveznih rezervi i dio tog novca je uložen u obveznice i trezorske zapise RS i Federacije BiH. Povećana tražnja za hartijama od vrednosti uticala je na smanjenje kamatnih stopa” objasnio je Božić.
Istakao je da nije najjasnije zašto investitori u Federaciji kupuju trezorce po negativnoj kamatnoj stopi od 0,04 odsto, jer na taj način plaćaju kamatu kada pozajmljuju novac Vladi Federacije.
“Oni još moraju da plate dodatne transakcijiske troškove berzanskim posrednicima, kojih u Republici Srpskoj nema. Razlozi se mogu tražiti i u većem bankarskom sektoru u FBiH koji nastoji da smanji gubitke koji se ostvaruju držanjem novca u Centralnoj banci BiH” pojasnio je Božić.
Dug 1,7 milijardi KM
Putem hartija od vrednosti Republika Srpska se, od 2011. godine pa do danas zadužila za 1,7 milijardi KM. Samo ove godine Vlada RS se zadužila, za dodatnik 430 miliona KM, a u planu su još dvije aukcije do kraja godine. Putem obveznica će se zadužiti 5. decembra, a dva dana kasnije prodajom trezoraca.
Ukupna javna zaduženost, računajući vanjski i unutrašnji dug, trenutno iznosi 11,9 milijardi KM, pri čemu na vanjski dug otpada 8,4 milijarde KM.
Prema informaciji Ministarstva finansija i trezora, vanjski javni dug BiH krajem decembra 2015. godine iznosio je 8,4 milijardi KM i alociran je na Republiku Srpsku, Federaciju BiH /FBiH/ i Brčko
Distrikt te institucije BiH, saopćeeno je iz Vijeća ministara BiH
U 2015. godini angažirano je 400,98 miliona KM odobrenih kreditnih sredstava, od čega se 21 posto odnosi na kredite, čija su prva povlačenja počela u prošloj godini i uglavnom se odnose na izgradnju autoceste.
Od ukupno povučenih kreditnih sredstava u 2015. godini 53,28 posto se odnosi na infrastrukturne projekte, 33,71 posto na projekte usmjerene na privredne djelatnosti, dok se 13,01 posto odnosi na javni sektor. Unutrašnja zaduženost BiH na kraju 2015. godine iznosila je 3,5 milijardi KM.
U ukupnom iznosu unutrašnje zaduženosti Republika Srpske učestvuje sa 63,99 posto, FBiH sa 35,74 posto, a Brčko Distrikt sa 0,27 posto, dok BiH do kraja prošle godine nije imala obaveza po osnovu unutrašnjeg duga. To praktično znači da je Republika Srpska, u relativnom odnosu, više nego dvostruko zaduženija d Federacije BiH.
U unutrašnji dug spadaju obaveze po osnovu stare devizne štednje, ratnih potraživanja, obaveza po osnovu izdatih vrijednosnih papira, kreditnih zaduženja u zemlji i obaveze po osnovu refundacije poreza, te aktiviranih garancija.
Mjereno „po glavi stanovnika“ BiH spada u grupu najmanje zaduženih država u Jugositočnoj Evropi. Najzaduženija je Grčka čiji javni vanjski dug premašuje 175 posto bruto domaćeg proizvoda, dok vanjski dug BiH iznosi svega 33 posto bruto domaćeg proizvoda. Po ovom kriteriju, Grčka je skoro šest puta zaduženija od BiH.
Prednost BiH u odnosu na većinu država regije ogleda se i u povoljnijoj ročnoj strukturi duga: BiH je uglavnom zadužena kod MMF-a, Svjetske banke, EBRD-a i EIB-a, i riječ je o „soft“ kreditima s dugim rokom otplate i niskom kamatom, dok je primjerice dug Grčke najvećim dijelom nastao emisijom vrijednosnih papira s kratkim rokom otplate od 5-7 godine i visokom kamatnom stopom iznad 6 posto.
Izuzetak su samo obaveze nastale po osnovi kratkoročnog pozajmljivanja novca putem trezorskih zapisa i obveznica, čemu je osobito sklona Vlada Republike Srpske.
U grupi visoko zaduženih država, s vanjskim dugom koji dostiže, pa čak i premašuje bruto domaći proizvod nalaze se još i Srbija, Hrvatske, Slovenija, Rumunija i Bugarska.
Ukupan spoljni dug država ex Jugoslavije iznosi oko 145 milijardi eura.
Prema podacima Svjetske banke, odnos spoljnog duga i BDP-a u 2014. godini iznosio je za BiH 52,1 odsto, za Makedoniju 64,4 odsto, za Sloveniju 84,4 odsto, za Srbiju 89,4 odsto, za Hrvatsku -103,4 odsto, a za Crnu Goru 104,4 odsto.
Izvor: slobodna bosna
