Prvi zvučni, dugometražni igrani film u kojem se može čuti naš jezik, sniman prije 90 godina, je film Fantom Durmitora (1933.) kojeg je u fokus ovdašnje javnosti ponovo vratio poznati historičar filma Daniel Rafaelić iz Zagreba.
On je prikupljajući podatke u filmskim arhivima u Berlinu, Beogradu i Zagrebu uradio studiozno istraživanje o filmu značajnom za ovdašnju i evropsku kinematografiju, te kroz svoju knjigu predstavio pozadinu snimanja, prikazivanja i značenja ovog filma i u vremenu u kojem nastao, ali evo i skoro cijeli vijek poslije.
Rafaelićeva knjiga Fantom Durmitora promovisana je sinoć u Bosanskom kulturnom centru u Tuzli u okviru manifestacije 3. „Dani audio-vizuelnog naslijeđa i umjetnosti“, a posjetitelji su imali priliku vidjeti i istoimeni film, koji je sniman na lokacijama u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Srbiji i Crnoj Gori.
-Godinu dana nakon snimanja filma u Njemačkoj, čija producentska kuća je radila film, na vlast dolaze nacisti. U to vrijeme se u Njemačkoj mijenja politička paradigma i film pada u prostor između jedne i druge politike što značajno određuje njegovu kasniju sudbinu na tom tržištu. Za nas je važan i kao svjedok jednog vremena i filmsko arheološko čudo, jer sve te lokacije, građevine, nošnje koji se pojavljuju u ovom filmu više ne postoje – istakao je Danijel Rafaelić, najcijenjeniji historičar filma u regionu.
Film je premijerno prikazan 1933. godine u Zagrebu, a glavnu ulogu u filmu igra Ita Rina, zvijezda predratnih njemačkih filmova. Film donosi priču njemačkih avanturista koji otkrivaju kulturna i prirodna bogatstva naših krajeva, a ono što je publici u Tuzli bilo interesantno je što su u njemu prepoznali brojne lokacije iz Mostara ili Baščaršije, a koje su kroz fotografije i svjedočanstva predstavljene i u knjizi.
-Bundesfilm u Berlinu čuva nevjerovatne podatke o njemačkim snimanjima brojnih filmova koji su snimani u tadašnjoj kraljevini Jugoslaviji, a posebno je to bitno za Bosnu i Hercegovinu, jer postoji nekoliko filmova koji su snimani isključivo u okolici Sarajeva i drugih gradova u BiH. Dostupno je mnoštvo dokumenata i fotografija, sigurno dovoljno za neku drugu knjigu – rekao je Rafaelić u razgovoru o knjizi i filmu, koji je sa njim sinoć vodila novinarka i profesorica Ivana Ferković Pašić.
Knjiga koja popunjava veliku prazninu njemačke i domaće historije filma objavljena dvojezično na hrvatskom i engleskom jeziku. Do sada je promovisana u nekoliko gradova Hrvatske i Sarajevu, a nakon Tuzle bit će predsatvljena u Podgorici i Beogradu.
Manifestaciju 3. „Dani audio-vizuelnog naslijeđa i umjetnosti“, pored ovog događaja obilježile su i projekcije filmova iz bh. kinematografije koje je prethodna dva dana vidjelo više stotina učenika. U galeriji tuzlanskog BKC-a tim povodom je postavljena i izložba fotografija sa snimanja kultnih filmova bh. kinematografije, a manifestacija se završava panel diskusijom „Film i filmska industrija u ulozi razvoja turizma“.
Partneri BKC TK u organizaciji ove manifestacije su Turistička zajednica Tuzlanskog kantona, HKD Napredak Glavna podružnica Tuzla i Filmski centar Sarajevo.
