Predsjedavajuća Vijeća ministara Bosne i Hercegovine Borjana Krišto (HDZ) je tokom izlaganja ekspozea najavila i uspostavljanje trgovine štetnim gasovima. To se odnosi i na trgovinu ugljikom koja je osmišljena da bi se smanjilo zagađivanje okoliša.
Riječ je o ideji ekonomista da se zapravo trguje pravom na zagađivanje, tj. da se finansijski podstakne na smanjivanje emisije štetnih gasova.
Kako se trguje ugljikom
Vlasti u osnovi na raspolaganju imaju tri opcije za smanjenje emisije gasova staklene bašte:
Prvi je određivanje granice emisije koje kompanije ne smiju prekoračiti;
Druga je oporezivanje ugljika, što podrazumijeva da se plaća porez na količinu emitovanog ugljendioksida. Na taj način se kompanije primoravaju na ekološki prihvatljiviju proizvodnju;
Treća opcija je upravo uvođenje trgovine emisije ugljikom. To podrazumijeva da kompanije jedna od druge kupuju i prodaju “pravo na zagađivanje”.
Skoro sve što kupujemo ima ugljični otisak, a jedan od primjera za to je automobil. Za njegovu proizvodnju u prosjeku je potrebna jedna tona čelika. Tokom proizvodnje jedne tone čelika emituje se dvije tone ugljendioksida. Proizvođači čelika u Evropskoj uniji plaćaju više od 20 eura po toni ugljendioksida. Kompanije, koje emituju ugljendioksid u iznosu nižem od 20 eura, mogu prodati svoja prava kompanijama koje imaju veće troškove smanjenja emisije ugljendioksida.
Broj dozvola za emisiju je ograničen i odgovara ciljevima smanjenja zagađenja. Te dozvole se u početnoj fazi trgovine besplatno daju ili se moraju kupiti na aukciji. Broj dozvola se vremenom smanjuje, čime se vrši pritisak na kompanije da uvode ekološki prihvatljiviju proizvodnju.
Postoji još jedna mogućnost kupovine dozvole za zagađenje, i to ulaganjem u stranim državama. Primjera radi, evropski proizvođač čelika možda ima najučinkovitiju tehnologiju i odluči se investirati u ekološki prihvatljiviju proizvodnju u Indiji. Time se izbjegava povećanje emisije štetnih gasova u državama u razvoju i u kojima su troškovi smanjenja emisije ugljendioksida niži.
S druge strane, onima koji žele imati ekološki prihvatljiviju proizvodnju se nude poreske olakšice, snižavaju tarife i daju subvencije za korištenje obnovljivih izvora energije.
Ko učestvuje u trgovini
Trgovina ugljika znači i prihode za državu, a ti prihodi se mogu koristiti za održiv razvoj i snižavanje poreskog opterećenja.
Više od 40 država naplaćuje emisiju ugljika. Kineski sistem trgovine ugljikom je najveći na svijetu. Vlade nisu jedini zagovornici ovakve trgovine. Na tome insistira i veliki broj kompanija.
Do prije nekoliko godina za emisiju jedne tone ugljendioksida u većini država plaćalo se 10 dolara. Pojedini očekuju da će se za 10 godina plaćati između 50 i 100 dolara, obrazložili su u Svjetskom ekonomskom forumu (WEF).
