Na današnji dan 1995. godine od minobacačke granate ispaljene sa položaja Vojske Republike Srpske (VRS) na sarajevsku tržnicu Markale stradala su 43, a ranjeno 90 građana Sarajeva. Ljude koji su izašli na pijacu da, u onoj oskudnoj ratnoj ponudi, pronađu nešto za jelo, u 11 sati zasule su granate.
Ovaj zločin dogodio se godinu ipo dana nakon što su, gotovo na istom mjestu, srpske granate ubile 68, a ranile 144 žitelja glavnog grada BiH. Ovaj se zločin nazivao “Zločin na Markalama”, ali je nakon granata ispaljenih 28. avgusta, Sarajevo, nažalost, dobilo drugi naziv za stradanja civila na ovom mjestu: Markale 1 i Markale 2.
Civili stradali na Markalama na današnji dan 1995. godine:
Omer Ajanović, Hidajet Alić, Salko Alić, Zeno Bašević, Husein Baktašević, Sevda Brkan-Kruščica, Vera Brutus-Đukić, Halida Cepić, Paša Crnčalo, Mejra Cocalić, Razija Čolić, Esad Čoranbegić, Dario Dlouhi, Salko Duraković, Alija Dževlan, Najla Fazlić, Rijad Garbo, Ibrahim Hajvaz, Meho Herceglić, Jasmina Hodžić, Hajrudin Hozo, Jusuf Hašimbegović, Adnan Ibrahimagić, Ilija Karanović, Mesudija Kerović, Vehid Komar, Muhamed Kukić, Mirsad Kovačević, Hašim Kurtović, Ismet Klarić, Masija Lončar, Osman Mahmutović, Senad Muratović, Goran Poturković, Blaženka Smoljan, Hamid Smajlhodžić, Hajro Šatrović, Samir Topuzović, Hamza Tunović, Ajdin Vukotić, Sabaheta Vukotić, Meho Zećo i Narima Žig.
Kao i svake godine na godišnjicu masakra civila na Markalama, brojni će građani, udruženja žrtava i predstavnici civilne vlasti, polaganjem vijenaca, učenjem fatihe i minutom šutnje, odati počast poginulima.
Istina nije mogla biti sakrivena
Ujedinjeni narodi su istragu o tome ko je ispalio granatu na Markale vodili u tajnosti, što je izazvalo špekulacije u medijima o nemogućnosti utvrđivanja lokacije sa koje su granate ispaljene. Ovu špekulaciju su po ustaljenom šablonu podržale srpske vlasti koje su, kao što su uradile i nakon masakra 1994. godine, demantirale svu odgovornost i optužile vladu Republike Bosne i Hercegovine za bombardiranje vlastitog stanovništva s ciljem izazivanja međunarodnog revolta i moguće vojne intervencije zapadnih sila.
U stvari, kao što se i saznalo kroz izvještaj za Generalnu skupštinu Ujedinjenih Naroda 1999. godine, UNPROFOR je smatrao da su dokazi bili dosta jasni: tajni izvještaj nedugo nakon događaja je utvrdio da je svih pet granata, koje su pale u rejonu Markala, ispalila Vojska Republike Srpske.
Čim su tehnički i vremenski uvjeti dopustili, a sigurnost UN radnika koji su tada prolazili kroz srpsku teritoriju bila osigurana, 30. avgusta počela je Operacija “Razborita prisila”. Direktan povod za ovu operaciju NATO aviona i Snaga za brzu intervenciju bio je zločin na Markalama 28. avgusta. Cilj borbenih djelovanja bio je da se vojno i političko rukovodstvo RS-a prisili da deblokira Sarajevo i povuče teško naoružanje iz “zone isključenja” oko grada.
Kako je nastao mit o nepoznatom mjestu ispaljenja granate?
Bivši šef civilog sektora UN-a u BiH David Harland, priznao je na suđenju generalu Dragomiru Miloševiću pred Tribunalom u Hagu odgovornost za nastanak mita o tome da UNPROFOR nije utvrdio ko je ispalio minobacačke granate koje su dovele do masakra poznatog kao “Markale 2”. Harland je rekao da je taj mit, koji se održava već više od deset godina, nastao zbog “neutralne izjave” tadašnjeg komandanta UNPROFOR-a, generala Ruperta Smitha.
On je, naime, na dan “Markala 2” izjavio da “nije jasno ko je ispalio granate, mada je već imao tehnički izveštaj obavještajnog odjeljenja UNPROFOR da je izvan razumne sumnje utvrđeno da su one ispaljene sa položaja VRS-a.
Harlandova odgovornost je u tome što je upravo on savjetovao generala Smita da istupi sa “neutralnom izjavom, kako ne bi alarmirao Srbe koji bi, da je odmah pokazao prstom u njih, znali da predstoje zračni udari NATO-a na njihove pozicije, što bi ugrozilo sigurnost snaga UN-a koje su se u tom trenutku nalazile na teritoriji pod kontrolom VRS-a ili na položajima koji bi mogli da budu izloženi odmazdi srpskih snaga.
Drugostepenom presudom 12. novembra 2009. godine generalu Miloševiću je smanjena kazna sa 33 na 29 godina zatvora. Haški tribunal utvrdio je da je generala Miloševića u to doba zamjenjivao general Čedomir Sladoje, načelnik Štaba Sarajevsko-romanijskog korpusa VRS i da je on direktno odgovoran za ovaj masakr.
Međutim, iz neobjašnjivih razloga, general Sladoje nije optužen za drugi masakr na Markalama ni pred Haškim tribunalom, a ni pred Sudom BiH.
Izvor: bhrt
