ATIK BEHRAM BEGOVA (ŠARENA) DŽAMIJA TUZLA
Ime Atik je, vjerovatno, najstarija tuzlanska džamija. Ime, Behram-begova, dobila je po tome što je preko puta nje bila smještena Behram-begova medresa, i što je, vjerovatno, sam taj vakif dao da se ona obnovi i održava. Također, zbog svoje ukrašene unutrašnjosti, nazivaju je i Šarena džamija. Džamija je sagrađena na brežuljku, veličine je 10x10m i dominira okolinom. Prije požara od 1871. godine, bila je zidana od ćerpića, s drvenom kupolom. Nakon ponovne izgradnje, 1888. godine, imala je i kupolu od čvrstog materijala, ali je ona brzo zamijenjena krovom od crijepa. U prizemlju ima deset prozora pravljenih od željeza sa ukrštenim rešetkama. Unutrašnjost džamije je ukrašena raznim mustrama. Minber je izrađen u arapskom stilu. Munara se sastoji iz više djelova, pa je tako od podnožja do vrha zida džamije četvrtasta sa uskim krovom sa tri strane.
Atik ili Stara mahala, ranije se spominjala pod nazivom Džamijska mahala. Podizanjem drugih vjerskih objekata, nazivana je i Mahala Stare časne džamije, odnosno Stara mahala, te je još bila poznata i kao Gradska mahala. Danas je poznata i pod nazivom Džamija na Skveru, jer se nalazi u neposrednoj blizini prvog skvera u Tuzli. Šarena džamija pripada tipu jednoprostornih džamija. Debljina zidova iznosi 65 cm s malterom. Ukupna visina objekta, do vrha alema na kupoli, iznosila je cca 17 metara, a do vrha novog četvorovodnog krova cca 11,60 metara. Munara do vrha alema visoka je cca 23 metra. Unutrašnji prostor se može podijeliti u tri visinske zone: donja i gornja zona ili zona bifora, koje su razdijeljene vijencem u obliku tordiranog užeta naglašenog svijetlo i tamnokafenom bojom. Mihrab je pozicioniran u sredini prednjeg zida džamije i njegov vanjski dio je u obliku pravougaonika s jednim stepenastim suženjem pri vrhu.
U njenom centru je istureni prsten u plastici s Bismillom pisanom zlatnim salus-slovima na plavoj podlozi. S obje strane glavnog ulaza u džamiji nalaze se sofe koje služe kao otvoreni prostor za klanjane, dok su stubovi na uglovima sofa spojeni tako da tlocrtno formiraju slovo “L”. Džamijski harem zauzima prostor od 130 m2 te je u najvećoj mjeri prekriven zelenom površinom s nekoliko velikom stabala. U haremu džamije poredani su i kameni nišani, dok sa lijeve strane od ulaza u džamiju nalazi se otvorena abdesthana koji je sagradio Nuraga Pašić, 1942. godine. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH, na sjednici održanoj 2010. godine, donijela je odluka da se ova džamija proglasi Nacionalnim spomenikom BiH. U ovoj džamiji se obavlja svih pet dnevnih namaza, a mektepska nastava se od 2005. godine održava u prostorijama Behram-begove biblioteke, odnosno Fakulteta islamskih nauka. Svakog petka i ponedeljka, u ovoj džamiji se klanja hatmenska nafila-namaz između akšama i jacije, kada se na četiri rekata prouči jedan džuz. Ispred džamije se redovno obavljaju dženaze-namazi i umrli se ispraćaju na mezarja Borić, Tušanj i Bukovčić.
Atik – Behram begova (Šarena) džamija – je u fazi rekonstrukcije i trenutno stanje tih radova na rekonstrukciji prikazuje fotografija u prilogu uz tekst. Foto: © 2023, Dragutin Matošević (20-02-2023)
